niedziela, 15 marca 2009

Oświecenie w Polsce

Oświece w Polsce.

W Polsce ideenie oświecenia przyjęły się później niż w krajach Europy Zachodniej, co było związane z tym, że mieszczaństwo zyskało większe znaczenie dopiero w II poł. XVIII w. Przyjmuje się, że ramy czasowe polskiego oświecenia od lat 40. XVIII wieku do roku 1822, z zastrzeżeniem, iż niektóre przejawy klasycyzmu przetrwały do połowy XIX w. Specyfiką polskiego oświecenia był niespotykany gdzie indziej udział kleru katolickiego w tym ruchu. Pierwsze pokolenie ludzi oświecenia stanowili głównie duchowni, zaś w całokształcie epoki księża stanowili aż 40% spośród czołowych postaci oświecenia w Polsce. Zjawisko to bywa nazywane oświeceniem katolickim.
Idee oświeceniowe przyświecały wielu wybitnym osiemnastowiecznym prominentom i luminarzom ówczesnej kultury. Dzięki nim nastąpił gwałtowny rozwój
szkolnictwa, nauk ścisłych, życia politycznego i kulturalnego. Dzięki działalności m.in. Stanisława Kostki Potockiego i Ignacego Potockiego Polska jako pierwszy kraj w Europie otrzymała nowoczesną konstytucję. Zaistniały wtedy również próby budowania państwa na zasadach oświeceniowych, które zostały jednak przerwane przez rozbiory.
Oświecenie w Polsce można podzielić na trzy fazy:
wczesna – od lat 40. XVIII w. do
1764
dojrzała (czasy stanisławowskie) – 1764-1795
schyłkowa (późne oświecenie lub oświecenie postanisławowskie) – 1795-1822

Najważniejsze postacie oświecenia w Polsce

Wojciech Bogusławski – najwybitniejsza postać polskiego życia teatralnego czasów oświecenia
Franciszek Bohomolec
Tadeusz Czacki – działacz oświatowy i gospodarczy, organizator Towarzystwa Przyjaciół Nauk i Liceum Krzemienieckiego
Jakub Jasiński
Franciszek Salezy Jezierski
Franciszek Karpiński
Franciszek Kniaźnin – poeta, dramatopisarz
Hugo Kołłątaj – wybitny działacz i publicysta, wokół którego skupiała się tzw. Kuźnica Kołłątajowska
Stanisław Konarski – prekursor polskiego oświecenia (O skutecznym rad sposobie)
Onufry Kopczyński
Ignacy Krasicki
Stanisław Leszczyński (Głos wolny wolność ubezpieczający)
Samuel Bogumił Linde – prezes Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych, twórca Słownika Języka Polskiego
Adam Naruszewicz – poeta, tłumacz, historyk
Julian Ursyn Niemcewicz – poeta, działacz niepodległościowy
Jan Piotr Norblin
Józef Maksymilian Ossoliński – pisarz, literaturoznawca, działacz kulturalny, organizator życia naukowego, twórca Zakładu Narodowego im. Ossolińskich
Grzegorz Piramowicz
Stanisław August Poniatowski
Stanisław Staszic – pisarz polityczny, działacz gospodarczy
Jan Śniadecki – astronom, matematyk, filozof, twórca polskiej terminologii matematycznej
Jędrzej Śniadecki – chemik, twórca polskiej terminologii chemicznej i pierwszego polskiego podręcznika chemii
Stanisław Trembecki
Tomasz Kajetan Węgierski
Franciszek Zabłocki – poeta, najbardziej znany twórca polskiej komedii oświeceniowej, sekretarz Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych
Andrzej i Józef Załuscy – twórcy pierwszej polskiej biblioteki publicznej – Biblioteki Załuskich



Brak komentarzy:

Prześlij komentarz